Wilayah Istimewa Kaya Warisan Alam dan Budaya Lipis Geopark terletak di utara negeri Pahang, bersempadan dengan daerah Jerantut di timur, Raub di selatan, Cameron Highlands dan negeri Perak di barat serta Kelantan di utara. Daerah Lipis ialah yang ketiga terbesar antara 11 daerah di Pahang (selepas Jerantut dan Rompin) dengan keluasan 5,408 km persegi. Lipis Geopark mempamerkan warisan bumi luar biasa. Di sini wujud bukti beberapa peristiwa alam yang penting, sesuai diraikan dan boleh dimanfaatkan untuk ekonomi masyarakat. Antaranya, bukti pertembungan serpihan dua benua yang membentuk Semenanjung Tanah Melayu; peristiwa kepupusan besar-besaran pada sempadan zaman Perm dan Trias (250 juta tahun lampau); dan kawasan pemineralan bijih emas yang menjadi pemula sejarah pertempatan Kuala Lipis dan Merapoh. Keindahan bukit kars dan gua kini menjadi daya tarikan pelancong utama ke wilayah ini. Lipis Geopark mempunyai kepelbagaian geologi yang tinggi dan telah mengalami pelbagai proses geologi sejak zaman Ordovisi (~400 juta tahun) berterusan hingga sekarang. Lipis Geopark dibentuk oleh satu unit batuan Paleozoik Kumpulan Bentong yang dikaitkan dengan fitur tektonik Sutura Bentong-Raub. Sutura ini bermula di Sumatra, berterusan ke Semenanjung Malaysia, Thailand, Burma hingga ke Tibet dan di Lipis Geopark, ia boleh dilihat di kawasan Pos Betau. Bahagian timur Lipis Geopark sangat kaya dengan fosil Paleozoik dan Mesozoik. Kajian fosil telah dikaji secara sistematik menemui Sempadan Perm–Trias yang menjadi petunjuk peristiwa kepupusan massa boleh dilihat di Gua Panjang, Gua Sei serta Gua Bama. Lipis Geopark juga terletak dalam Jalur Emas Semenanjung Malaysia, dan kebanyakan emas dilombong daripada rangkaian stokwork berhampiran Zon Sutura Bentong-Raub. Pembentukan kars dan gua batu kapur daripada Kumpulan Gua Musang yang berbagai saiz dan bentuk di Merapoh menjadikannya terkenalkepada peneroka gua tempatan dan luar negara. Gua-gua ini juga digunakan sebagai tempat berlindung pada masa pra-sejarah. Di Lipis Geopark, perbukitan kars yang banyak serta kawasan hutan yang luas menempatkan ekosistem dan kepelbagaian biologi yang bernilai tinggi. Terdapat sekurang-kurangnya 5 tapak warisan biologi di dalam Lipis Geopark merangkumi kawasan Taman Negara, Taman Eko–Rimba dan Taman Rekreasi. Terdapat banyak bangunan warisan di Lipis Geopark yang telah dibina sejak tahun 1900-an dan sebahagiannya masih dipelihara dengan baik. Kewujudan masyarakat peribumi beserta budaya tradisi Lipis yang unik melengkapkan lagi keharmonian nilai warisan di Lipis Geopark. Apa itu Geopark Geopark ialah agenda pembangunan lestari wilayah istimewa untuk memperkasa pemuliharaan warisan dan ekonomi masyarakat. Wilayah ini perlu mempunyai geowarisan berkepentingan kebangsaan, berhubungkait dengan kepelbagaian biologi dan khazanah budaya. Di Malaysia, Wawasan Geopark kebangsaan telah dimulakan pada tahun 2015 apabila kerajaan mewujudkan program yang diselaraskan oleh Jawatankuasa Geopark Kebangsaan di bawah naungan Kementerian Tenaga dan Sumber Asli (KeTSA). Sebuah geopark perlu diurus secara holistik dengan memberikan perhatian kepada pemeliharaan, pendidikan dan kelestrian kehhidupan. PENGENALAN UGGp UNESCO mentakrifkan Global Geopark sebagai sebuah wilayah yang mengandungi warisan geologi berkepentingan antarabangsa, yang perlu diuruskan secara holistik dengan memberikan tumpuan kepada aspek pemeliharaan, pendidikan dan pembangunan lestari. Geopark perlu mempunyai warisan geologi penting yang berkait rapat dengan warisan tabii (biologi) dan warisan budaya. Penubuhan UNESCO Global Geopark bermula pada tahun 2001. Pada tahun 2004, Global Geopark Network (GGN) telah ditubuhkan sebagai satu inisiatif warisan geologi kebangsaan yang menyumbang dan mendapat manfaat daripada keahlian mereka dalam koperasi rangkaian antarabangsa. Pada 17 November 2015, 195 negara ahli UNESCO telah bersetuju dalam penciptaan label baharu iaitu UNESCO Global Geopar (UGGp). Sehingga April 2022, sebanyak 177 UGGp telah wujud di bawah 46 negara. Pada masa ini UGGp diuruskan oleh Majlis UGGp dengan kerjasama Jaringan Geopark Global (GGN) dan urus setia di UNESCO Paris. Permohonan menjadi UGGp perlu mengikut garis panduan khas dan dimajukan kepada UNESCO Malaysia (SKUM). Semua UGGp wajib menjadi ahli GGN setelah diperakui sebagai UGGp. Jaringan kerjasama ini memberikan peluang kepada semua ahli geopark untuk perkongsian pelbagai maklumat, kepakaran dan peluang kerjasama baru di antara geopark global. UNIT GEOPARK Geotapak, biotapak dan tapak budaya ialah unit terkecil tapak pemuliharaan tabii yang menjadi asas kepada pembangunan nilai warisan unggul geopark. Bagi kawasan yang mempunyai satu atau beberapa geotapakyang terhad, ia tidak sesuai untuk dibangunkan sebagai geopark. Oleh itu, pembangunan tapak-tapak ini sebagai destinasi pelancongan ilmu sangat mudah dilakukan. Geotapak Geotapak merupakan istilah yang diperkenalkan dalam bidang Geologi Pemuliharaan mewaili tapak, kawasan atau landskap yang mempunyai nilai warisan geologi tinggi dan perlu dipulihara serta pelihara. Geotapak juga boleh ditakrifkan sebagai tapak yang mempunyai satu atau lebih fitur geologi atau geomorfologi serta proses bumi yang mempunyai kepentingan dan cirian saintifik tertentu yang menjelaskan berkenaan sejarah dan evolusi bumi besrta kebudayaan, sejarah, estetik dan/atau sosial dan ekonomi. Biotapak Biotapak ialah sebuah kawasan darat atau laut yang mengandungi aset biologi yang tersendiri seperti kehadiran spesis flora dan fauna yang endemik atau terancam serta habitat hidupan yang langka dan/atau diancam oleh pembangunan setempat (DSE 2005). Kewujudan biotapak yang mempunyai kepelbagaian biologi dan ekologi yang signifikan membantu untuk melindungi habitat, spesies terancam dan ekosistem selain turut menyumbang kepada nilai dalam pembangunan geopark Tapak budaya Tapak budaya merujuk kepada lokasi spesifik yang menunjukkan nilai-nilai budaya yang penting, termsuklah bangunan binaan manusia, tapak, arkeologi, perkampungan tradisional, tempat bersejaraj atau landskap budaya yang memaparkan warisan, tradisi dan sejarah sesuatu wilayah atau komuniti. Tapak-tapak budaya ini saling berkait dengan konsep geopelancongan, yang menggabungkan aspek geologi, ekologi dan budaya bagi sesuatu tempat. CORETAN SEJARAH Lipis Geopark mempunyai pelbagai kepelbagaian geologi yang tinggi dan telah mengalami pelbagai proses geologi sejak zaman Ordovisi (~400 juta tahun) berterusan hingga sekarang. Dalam sejarah kehidupan di Bumi, terdapat beberapa perisitiwa besar berlaku yang menyebabkan sebahagian besar flora dan fauna mati serentak, dikenali sebagai kepupusan massa (mass extintion). Semasa peralihan dari zaman Perm ke Trias, telah berlaku satu peristiwa malapetaka besar yang dikenali sebagai Kepupusan Massa Perm-Trias (Permian Triassic Mass Extinction) atau juga dipanggil Sempadan Perm-Trias (atau Sempadan P-T; P-T Boundary). Malapetaka Sempadan P-T ini telah memusnahkan kira-kira 90% spesies hidupan laut (Chen & Benton 2012, Knoll et al.2007) dan 70% keluarga vertebrata (Erwin 1994, Maxwell 1992). Lipis Geopark di bahagian Blok Malaya Timur sangat kaya dengan fossil Paleozoik dan Mesezoik, dan kajian fosil yang telah dikaji secara sistematik ini menemui Sempdan P-T di Gua Sei serta Gua Bama. https://www.youtube.com/watch?v=S8dk19naJsU